1. تعریف مهارت شنیداری و ساختار آن
مهارت شنیداری یک مهارت دریافتی (receptive ) است که به توانایی فرد برای فهمیدن، تفسیر کردن و واکنش نشان دادن نسبت به پیام‌ها و اطلاعات شنیداری اشاره دارد.
بطور کلی دو رویکرد(approach) در مهارت شنیداری وجود دارد. رویکرد بالا به پایین (top down) و رویکرد پایین به بالا (bottom up). در رویکرد “top-down” شما ابتدا مفهوم کلی را درک کرده و سپس به جزئیات می‌پردازید. به عنوان مثال، در شنیدن یک مکالمه یا پادکست، ابتدا سعی می‌کنید پیام اصلی و ایده اصلی را درک کنید و سپس به جزئیات خاص می‌پردازید. این رویکرد بیشتر بر تسریع درک شنیداری تمرکز دارد.
اما در رویکرد “bottom-up”، توجه به جزئیات و نکات خاص در یک متن شنیداری مهم است. در این رویکرد، از جزئیات کوچک شروع کرده و آنها را به تصویر کلی مرتبط می‌کنید. به عنوان مثال، در شنیدن یک فایل صوتی، می‌توانید بر روی تلفظ صحیح کلمات، ساختارهای دستوری و واژگان جدید تمرکز کنید و سپس بهبود آنها را جستجو کرده و به درک کلی متن بپردازید. تماشای دو ویدئوی زیر در این مورد توصیه می گردد.
2. فرایند مهارت شنیداری
فرایند شنیداری شامل 5 مرحله است و لازم است بعنوان مدرس زبان از آن مطلع باشیم تا بتوانیم دلایل ضعف هر زبان آموز در این مهارت را تشخیص دهیم و در جهت کمک به زبان آموز در رفع آن اقدام نماییم.
- دریافت و تفسیر صداها: در اولین مرحله، ما صداها را دریافت می کنیم و آنها را به کلمات تبدیل می کنیم. این امر مستلزم توجه دقیق به جزئیات صوتی و توانایی تشخیص الگوهای گفتاری است.
- درک معنا: پس از تفسیر صداها به کلمات، تلاش می کنیم تا معنای پشت آن کلمات را درک کنیم. این شامل توجه به زمینه مکالمه، لحن و زبان بدن گوینده و همچنین دانش و تجربیات قبلی ما می شود.
- ارزیابی اطلاعات: در مرحله بعد، اطلاعات ارائه شده را ارزیابی می کنیم. این شامل تجزیه و تحلیل صحت، اعتبار و ارتباط اطلاعات با نیازها و اهداف ما می شود.
- ذخیره سازی در حافظه: پس از ارزیابی اطلاعات، آنچه را که مهم و مفید می دانیم در حافظه خود ذخیره می کنیم. این امر به ما امکان می دهد تا در آینده از این اطلاعات برای یادگیری، و حل مسئله استفاده کنیم.
- پاسخگویی متفکرانه: در نهایت، به طور مناسب و متفکرانه به گوینده پاسخ می دهیم. این پاسخ می تواند شفاهی، غیرشفاهی یا هر دو باشد.
3. استراتژی ها ی تدریس مهارت شنیداری
برای تدریس موثر مهارت شنیداری، تسلط بر استراتژی های مختلف مهارت های گوش دادن ضروری است. بعنوان مدرس زبان لازم است که از اینها بطور متناوب استفاده کنیم البته با توجه به سطح زبان آموزان و هدف تمرین شنیداری.
استراتژی های مهارت گوش دادن:
- درک کلی(general): گوش دادن برای فهمیدن موضوع یا پیام اصلی یک منبع صوتی که مستلزم آشنایی با ساختار جملات، نحوه بیان ایده ها و موضوعات رایج در زبان جدید.
- درک اطلاعات خاص(gist): گوش دادن برای استخراج جزئیات و اطلاعات مشخص از یک منبع صوتی.
- درک جزئیات(detail): گوش دادن برای فهمیدن ظرایف و نکات کلیدی یک مکالمه یا منبع صوتی. لازمه این درک لهجه ها، تمایز بین کلمات مشابه و درک کامل مکالمات پیچیده است.
- گوش دادن برای نتیجه گیری(inference): درک مفهوم ضمنی و پیامی که به طور مستقیم بیان نشده است. این مورد شامل فهمیدن احساسات و نگرش گوینده و درک پیام های ضمنی می شود
- گوش دادن انتقادی(critical): ارزیابی صحت و اعتبار اطلاعات ارائه شده در یک منبع صوتی.
لازم به ذکر است که لزوما نباید برای یک تمرین شنیداری تمام مهارت ها را تست کنیم. اما بکارگیری متناوب آنها الزامی است.
4. مواردی که مدرسان در خصوص تدریس مهارت شنیداری باید بدانند.
- ابزار های مهارت شنیداری: مدرسان باید ابزار های مهارت شنیداری را به زبان آموزان آموزش دهند. این ها شامل یادداشت‌برداری، پیش‌بینی، خلاصه‌نویسی و استنتاج می‌شوند.
- منابع شنیداری واقعی: مدرسان لازم است با منابع شنیداری واقعی آشنا شوند و آنها را به زبان آموزان خود توصیه نمایند، مانند پادکست‌ها، ویدیوها، خبرها و مصاحبه‌ها. آنها باید بفهمند که استفاده از این منابع به زبان آموزان کمک می‌کند تا با استفاده از زبان واقعی، لحن‌ها و مفاهیم فرهنگی، توانایی شنیداری خود را بهبود بخشند.
- تکنیک‌های شنیداری فعال: مهم است که مدرسان تکنیک‌های شنیداری فعال را معرفی و تمرین کنند. این شامل مهارت‌هایی مانند شناسایی ایده‌های اصلی، شناسایی جزئیات پشتیبان،و درک معنای ضمنی و ایجاد ارتباط می‌شود. این تکنیک‌ها مهارت زبان آموزان را در درک و تجزیه و تحلیل زبان شنیداری بهبود می‌بخشند.
- فعالیت‌های شنیداری: مدرسان باید با انواع مختلف فعالیت‌های شنیداری آشنا باشند.این شامل تمرینات روخوانی، تکمیل جاهای خالی، آزمون‌های درک شنیداری و نقش‌آفرینی در دیالوگ‌ها می‌شود. داشتن مجموعه‌ای از فعالیت‌های جذاب کمک می‌کند تا به نیازهای گوناگونی که زبان آموزان دارند، پاسخ داده شود. برای درک بهتر از چهارچوب دانش مدرسان زبان فیلم کوتاه زیر را چند بار تماشا نمایید.
5. مواردی که مدرسان باید در تدریس مهارت شنیداری از آن دوری کنند.
- تکرار خسته کننده: مهارت شنیداری باید جذاب و جالب باشد. اگر فقط متن را تکرار کنید بدون هیچ تغییر و نوآوری، زبان آموزان خسته می‌شوند و علاقه آنها را از دست می‌دهید.
- استفاده از متن‌های بی‌اهمیت: استفاده از متن‌هایی که علاقه‌ی کمی برای زبان آموزان دارند یا محتوای بی‌اهمیتی دارند، توجه آنها را پرت می‌کند. انتخاب متن‌های جذاب و مفید، که به موضوعاتی که زبان آموزان علاقه دارند مربوط می‌شوند، بسیار مهم است.
- عدم توجه به سطح زبان آموزان: هر دانش‌آموز سطح شنیداری متفاوتی دارد و بهتر است به این نکته توجه کنید. اگر متنی برای زبان آموزان خیلی آسان یا خیلی دشوار باشد، آن را از دست خواهد داد.
- عدم توجه به تفاوت‌های فرهنگی: زبان آموزان از انواع فرهنگ‌های مختلف می‌آیند و این مهم است که در انتخاب متن‌ها و محتواها به این تفاوت‌ها توجه کنید. مطمئن شوید که متن‌ها به زبان آموزان از نظر فرهنگی قابل تحمل و قابل درک باشند.
- عدم استفاده از فعالیت‌های تعاملی: تدریس مهارت شنیداری فقط با گوش دادن به متن‌ها و سوالات پیروی نکنید. از فعالیت‌های تعاملی مانند گفتگو، نقش‌آفرینی، گروه‌بندی و تمرینات همکاری استفاده کنید.
- عدم توجه به مهارت‌های فرعی: در تدریس مهارت شنیداری بهتر است به مهارت‌های فرعی مانند تلفظ، لغت‌بانی و گرامر نیز توجه کنید. این مهارت‌ها به زبان آموزان کمک می‌کنند تا مهارت شنیداری خود را بهبود بخشند.
6. نمونه ای از مراحل تدریس یک تمرین مهارت شنیداری
- قبل از گوش دادن (5 دقیقه):
- ایجاد انگیزه و پیش زمینه سازی:
- هدف درس و مهارت هایی که قرار است در این درس آموزش داده شود را به طور خلاصه بیان کنید.
- از تصاویری مرتبط با موضوع محتوای صوتی استفاده کنید و از زبان آموزان بخواهند که در مورد آنها صحبت کنند و پیش بینی هایی راجع به محتوای صوتی انجام دهند.
- بخش کوتاهی از محتوای صوتی را پخش کنید و از زبان آموزان بخواهند که نکات کلیدی را حدس بزنند.
- معرفی واژگان کلیدی:
- لیستی از کلمات و اصطلاحات مهم موجود در محتوای صوتی را به زبان آموزان ارائه دهید.
- با زبان آموزان تمریناتی مانند تعریف کلمات، ساختن جمله و یا یافتن مترادف و متضاد انجام دهید.
- از ابزارهای آنلاین مانند تصاویر، فلش کارت ها یا بازی های آموزشی برای آموزش واژگان استفاده کنید.
- حین گوش دادن (10 دقیقه):
- گوش دادن فعال:
- محتوای صوتی را با کیفیت بالا برای زبان آموزان پخش کنید و از زبان آموزان بخواهند که با تمرکز به محتوای صوتی گوش دهند و نکات کلیدی را یادداشت کنند.
- در حین گوش دادن، مکث های کوتاهی داشته باشید و از زبان آموزان سوالاتی در مورد محتوای صوتی بپرسید تا درک آنها را از مطالب بررسی کنید.
- استفاده از زیرنویس و یا متن شنیداری هنگام گوش دادن بار اول و بستن آن در دفعات بعدی
- فعالیت های تعاملی:
- از زبان آموزان بخواهند که در حین گوش دادن به محتوای صوتی، فعالیت هایی مانند تکمیل جدول، پاسخ به سوالات چند گزینه ای یا مرتب کردن جملات را انجام دهند.
- بعد از گوش دادن (15 دقیقه):
- بررسی درک مطلب:
- از زبان آموزان سوالاتی در مورد محتوای صوتی بپرسید و به پاسخ های آنها با دقت گوش دهید.
- از آنها بخواهند که محتوای صوتی را به صورت شفاهی یا کتبی خلاصه کنند.
- از آنها بخواهند که نظرات و تحلیل های خود را در مورد محتوای صوتی بیان کنند.
- فعالیت های پس از گوش دادن:
- از زبان آموزان بخواهند که در مورد موضوع محتوای صوتی نامه ای بنویسند یا داستانی بسازند.
- از آنها بخواهند که یک نمایشنامه یا ارائه ای بر اساس محتوای صوتی اجرا کنند.
7. سوالاتی که مدرسان زبان درباره تدریس مهارت شنیداری می پرسند.
- سوال: درک یک منبع شنیداری به چه عواملی بستگی دارد؟
پاسخ: درک صحبت دیگران به عوامل زیادی بستگی داره، از لهجه و سرعت حرف زدن گوینده گرفته تا میزان دانش ما از کلمات و اینکه چقدر محیط ساکت باشد.
- سوال: چگونه می توانم به زبان آموزان در غلبه بر اضطراب هنگام گوش دادن کمک کنم؟
پاسخ: فضای یادگیری امن و حمایتی ایجاد کنید و از فعالیت های کم فشار و تشویقی استفاده کنید.
به زبان آموزان فرصت دهید تا در ابتدا به بخش های کوتاهی از محتوای صوتی گوش دهند و به زبان آموزان یاد بدهید که چگونه از استراتژی های خودتنظیمی مانند مکث، یادداشت برداری و پیش بینی برای مدیریت اضطراب خود استفاده کنند.
- سوال: اهمیت وارم warm up برای تمرین شنیداری چیست؟
پاسخ: وارم آپ فرصتی برای زبان آموزان فراهم می کند تا در مورد موضوع درس یا واژگان کلیدی مرتبط با محتوای صوتی بحث کنند و دانش پیشین خود را فعال کنند. این امر به درک بهتر محتوای صوتی و افزایش قدرت تفکر انتقادی زبان آموزان کمک می کند.
- سوال: چه زمانی باید مدرس یک فایل صوتی را مجدد پخش کند؟
پاسخ: زمانی که مدرس از عدم پاسخ گویی زبان آموزان به سوالات مطرح شده بفهمد که آنها نیاز دارند دوباره به آن گوش دهند، و یا زمانی که مدرس بخواهد بر قسمت خاصی از فایل تمرکز مجدد نماید و نکته فرهنگی و یا زبانی را برجسته نماید.
- سوال: چرا زبان آموزان بعد از بارها پخش فایل صوتی از درک آن عاجزند؟
پاسخ: دلایل متعددی میتواند دخیل باشد از جمله: عدم انجام وارم آپ مناسب، عدم توجه مدرس به مراحل انجام تمرین شنیداری، نا آشنا بودن موضوع، کیفیت بد صدا، عدم تناسب سطح فایل صوتی با زبان آموزان، خستگی ذهنی، اضطراب.
- سوال: چگونه می‌توانم مهارت‌های فرعی مانند فهم لهجه‌های مختلف یا تشخیص سرعت گفتار را تقویت کنم؟
پاسخ: از منابع متنوع مانند پادکست‌ها، فیلم‌ها، و برنامه‌های تلویزیونی با لهجه‌های مختلف استفاده کنید. همچنین، می‌توانید تمرین‌های مختلفی مانند تمرینات گوش دادن به صداهای طبیعی یا تمرینات تفکر سریع انجام دهید.
- سوال: آیا باید زبان آموزان من همه کلمات یک تمرین شنیداری را بطور صحیح درک کنند و بتوانند بکار ببرند؟
پاسخ: برای سطوح ابتدایی لازم نیست که تک تک واژه ها را بتوانند تکرار و یا معنی کنند، همینکه مفهوم متن را تا حدی که سوالات از آنها خواسته متوجه می شوند کافی است اما برای سطوح متوسط و پیشرفته لازم است.
- سوال: آیا ارتباط مستقیمی بین مهارت شنیداری و گفتاری وجود دارد؟
پاسخ: خیر. لزوما کسی که مهارت کفتاری خوبی دارد نباید انتظار داشت که مهارت شنیداری خوبی داشته باشد و برعکس این هم صادق است.
- سوال: چه تمرین هایی را به زبان آموزان خود برای کار بیشتر روی یک تمرین شنیداری در منزل به آنها بدهم
پاسخ: از آنها بخواهید فایل صوتی را چند بار دیگر در منزل گوش دهند و یکی از فعالیت ها را انجام دهند: محتوای فایل صوتی را بر روی کاغذ بازنویسی کنند، از آن چند سوال طرح کنند، درباره آن یک مقاله یا یک سخنرانی کوتاه آماده کنند. از آنها بخواهید به فایل های دانش افزای بارگزاری شده در پورتال گوش دهند و تماشا کنند و یا فایل های مشابه تمرین کلاس آنها را در پورتال بارگزاری کنید و از آنها بخواهید به آنها را گوش دهند و گزارش کوتاهی از ارائه دهند. گوش دادن به پادکست‌ها، موسیقی و برنامه‌های رادیویی به زبان انگلیسی.تماشای فیلم‌ها و سریال‌های انگلیسی زبان با زیرنویس یا بدون زیرنویس.